رشد بینایی نوزادان از بدو تولد تا دوازده ماهگی
نویسنده : فاطمه جعفری (کاردرمانگر اتاق بینایی)
رشد بینایی نوزادان از بدو تولد تا دوازده ماهگی:
نوزادان پس از تولد با همه مهارتهای مورد نیاز برای دیدن به دنیا نمی آیند و مهارت دیدن را ، همانند راه رفتن و حرف زدن یاد می گیرند. حرکات دقیق چشم و استفاده همزمان از هر دو چشم بعنوان یک کل واحد ، جزو مهارتهایی است که در این دوره باید یاد گرفته شود. همچنین اینکه چطور داده های به دست آمده و ارسال شده از چشم به مغز را تفسیر و استفاده بکنند مورد دیگری است که بایستی یاد بگیرند.
بعد از تولد، درست قبل از رشد مهارت های حرکتی، نوزادان با استفاده از حس بینایی شروع به اکتشاف محیط زندگی می کنند.
مشکلات چشم و بینایی منجر به تاخیرهای ذهنی و حرکتی نوزادان می شود. تشخیص زود هنگام این مشکلات می تواند به رشد نرمال توانایی های بینایی و در نتیجه مهارت های ذهنی و حرکتی کمک کند.
بنابراین والدین با آگاهی و شناخت مراحل رشدی نرمال سیستم بینایی متناسب با سن نوزادان خود نقش مهمی در این دوران دارند و می توانند با کارشناسان و متخصصان این حوزه در مورد شرایط نوزاد خود در ارتباط باشند. در ادامه مطلب به بیان توانایی های بینایی متناسب با هر دوره سنی نوزادان می پردازیم :
۰ تا ۴ ماهگی:
در زمان تولد نوزادان به خوبی کودکان بزرگتر و افراد بالغ نمی بینند و سیستم بینایی و چشمان آنها رشد کافی را نداشته اما در ماه های اول زندگی شرایط بسیار بهبود می یابد.
پس از تولد ؛ دید نوزاد با هر محرکی تحریک می شود و نسبت به نورها بسیار حساس است. با این که ممکن است ظاهرا با دقت به یک هدف نگاه کند اما هنوز قادر به تمییز دو هدف جدا از هم و حرکت چشم بین این دو هدف نیست. تمرکز اولیه بینایی در این دوران روی اهداف و چهره هایی فقط به فاصله ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر می باشد.
در این دوران نوزادان ممکن است از دید محیطی استفاده بکنند در حالیکه دید مرکزی آنها همچنان در حال رشد است.
(دید مرکزی نقطه مرکزی میدان بینایی را می گویند که تمرکز فرد در آن ناحیه است و برای خواندن، رانندگی کردن و دیدن تصاویر و اشیا بصورت مستقیم استفاده می شود. درصورتی که دید محیطی به معنی دید خارج از نقطه مرکزی در میدان بینایی می باشد.)
طی چند هفته بعد با رشد شبکیه (داخلی ترین لایه‌ی کره چشم می باشد که نسبت به نور حساس است) ، مردمک ها هم عریض تر می شود و کودکان می توانند الگوها و دامنه های مختلف تاریکی و روشنایی را ببینند. در این دوران اشکال بزرگتر و رنگهای روشن توجه آنها را به خودش جلب می کند.
در ماه اول هر دو چشم شروع به کار با یکدیگر کرده و به سرعت رشد می کنند. در دو ماه اول تولد، چشم ها به خوبی هماهنگ نیستند و ممکن است گاهی منحرف بنظر برسند که در این زمان نرمال محسوب می شود و به مرور اصلاح می شود. اما اگر چشم ها به داخل یا خارج چرخش داشته باشند نوزاد نیاز به ارزیابی دارد.
هماهنگی چشم و دست زمانی که نوزاد می تواند اشیا متحرک را با چشم تعقیب کرده و دستش را به سمت آنها دراز کند شروع به رشد می کند. در حقیقت در سه ماهگی نوزاد بدنبال افزایش هماهنگی چشم و دست می تواند دستش را به سمت هدف متحرک نزدیکش دراز کند. در هشت هفتگی نوزاد می تواند روی چهره ها و اشیای نزدیک تر به خودش تمرکز کند.
۵ تا ۸ ماهگی:
بهبود کنترل حرکات چشم و هماهنگی چشم و بدن در این دوران اتفاق می افتد. مهارت درک عمق به این معنی که نوزاد بتواند تفاوت فاصله یک جسم نزدیک نسبت به جسم دورتر را درک کند تا این زمان وجود ندارد، اما در ماه پنجم با افزایش هماهنگی دو چشم و ایجاد دید سه بعدی، درک عمق به وجود می آید و این توانایی باعث افزایش توانایی در الگوهای حرکتی و دراز کردن صحیح دست به سمت هدف دور و نزدیک می شود. دید رنگی هم در ماه پنجم شروع به شکل گرفتن می کند.
در این سن نوزاد می تواند از انتهای اتاق چهره والدینش را تشخیص داده و به آنها لبخند بزند و همچنین زمانی که از یک پنجره به بیرون نگاه می کند اشیا بیرون را به وضوح ببیند. در این دوران آنها فقط با دیدن قسمتی از یک شی می توانند ماهیت آن را به خاطر بیاورند.
سینه خیز رفتن در هشت ماهگی شروع می شود و نیاز به هماهنگی چشم با دست و بدن دارد. نوزادانی که دوره سینه خیز کوتاه تری نسبت به سایرین داشته اند بعد ها در این هماهنگی ها به مشکل می خورند.
۹ تا ۱۲ ماهگی:
در این سن نوزادان می توانند به درستی مسافت و فاصله را قضاوت کرده و اشیا را با دقت پرتاب بکنند و همچنین به درستی به سمت هدفی که بین انگشت شست و اشاره قرار گرفته دستشان را دراز کنند و این فاصله را به خوبی درک کنند.