مهارتهای ادراکی-حرکتی

نویسنده : وحید رضا خدابنده (کاردرمانگر)

مهارتهای ادراکی-حرکتی:

به مهارتهای رشدی کودک در جهت تعامل با محیط پیرامون بوسیله ترکیب استفاده از حس ها و مهارت حرکتی اطلاق می شود. ادراک به فرایند دریافت و تفسیر اطلاعات حسی گفته می شود و مهارتهای حرکتی به توانایی کنترل حرکات بدن شامل حرکت چشمها ، حرکت اندامهای درشت یا کل بدن در حین راه رفتن اطلاق می شود. مهارتهای حرکتی ظریف نیز با استفاده از انگشتان برای گرفتن و دستکاری ایجاد می شود.

یک وابستگی دو طرفه بین اطلاعات حسی و فعالیتهای حرکتی ارادی وجود دارد. توانمندی های ادراکی در حرکات یاد گرفته می شود و از طرف دیگر خود حرکات شامل یک آگاهی ادراکی از تحریکات حسی هست.

بطور طبیعی و غیر مشهود در هنگام رشد کودک و در حین بازی ها، کارکرد نرمال این تعامل دو طرفه بوجود می آید. در کودکان با نیازهای خاص ، تمرینات کاردرمانی در رشد مهارتهای ادراکی-حرکتی بسیار مفید است.

مهارتهای ادراکی-حرکتی شامل :

آگاهی بدنی ، آگاهی فضایی ، آگاهی جهت یابی ، آگاهی زمانی می باشد.

۱- آگاهی بدنی شامل توانایی پیدا کردن اجزای بدن و فهم عملکرد آنها است.

۲- آگاهی فضایی شامل آگاهی از فضای اشغال شده توسط بدن و چگونگی وضعیت دادن و مانور در آن می باشد.

۳- آگاهی جهت یابی شامل تفاوت بین راست و چپ ، پشت و جلو ، بالا و پایین ، زیر و رو می باشد.

۴- آگاهی زمانی توانایی درک مفاهیم گذر زمان ، توالی وقایع و پیش بینی اینکه اشیا متحرک کی به مقصد می رسند ، می باشد.

فعالیتهای ادراکی حرکتی:

۱. فعالیت درشت حرکتی مثل پرتاب کردن ، گرفتن ، شوت زدن ، پریدن ، شنا کردن

۲. فعالیت ظریف حرکتی مثل برش دادن ، بستن بند کفش ، فشار دادن دکمه ، لاک زدن

۳. فعالیتهای آگاهی بدنی مثل نامیدن اندام ها ، اشاره کردن ، شناسایی کردن ، حرکت دادن

۴. فعالیتهای آگاهی فضایی مثل حرکت کردن و گشت زدن ، شناسایی محل ، مقایسه کردن ، رفتن به تونل ها و مازها

۵. فعالیتهای آگاهی جهت یابی مثل اشاره کردن ، شناسایی کردن ، تقلید

۶. فعالیتهای تعادلی مثل راه رفتن ، جست و خیز ، استفاده از تخته تعادلی و ترامپولین ها

۷. فعالیتهای یکپارچگی مثل زدن توپهای در حال حرکت ، دنبال کردن اشیا متحرک ، هماهنگی پاسخهای حرکتی با بینایی

۸. فعالیتهای بیانی مثل هنر ، موزیک ، رقص و بازی های نمایشی

مهارتهای ادراکی-حرکتی کافی کودکان را قادر به لذت بردن بهتر از هماهنگی ، آگاهی بدنی بیشتر ، مهارتهای هوشی قوی تر و تصویر از خود مثبت می کند. مشکلات در خواندن و نوشتار می تواند نتیجه مستقیم یک مهارت ادراکی-حرکتی ضعیف باشد.

فعالیت های جسمانی راه های عصبی در مغز ایجاد می کند که کودک را آماده یادگیری می نماید. رشد مهارتهای ادراکی-حرکتی می تواند در توانمندی یادگیری کودکان اثر بگذارد.

مهارتهای حرکتی به صورت طبیعی در بازی های بی هدف بوجود می آید. همچنین زمین های بازی تجهیز شده و کلاسهای آموزش جسمانی می تواند مفید باشد. کودکان با توانمندی حرکتی محدود می تواند از هر دو نوع بازی های آزاد و آموزش ساختارمند سود ببرند.

بعضی بچه ها با اختلال در رشد مهارتهای ادراکی-حرکتی تحت تاثیر یک شرایط مغزی بنام دیس پراکسی که ۶ الی ۱۰ درصد بچه ها را تحت تاثیر می گذارد. اگر چه دلیل دیس پراکسی واضحا مشخص نیست اما می تواند در اثر ژنتیک ، مشکلات حین تولد ، نارس بودن ، وزن کم در زمان تولد یا تحت اثر الکل در رحم بوجود اید. دیس پراکسی با اثر بر روی توانایی طرح ریزی و هماهنگی حرکات فیزیکی ، رشد مهارتهای درست و ظریف را کند می کند. دیس پراکسی همچنین حرکات دهانی را تحت تاثیر قرار می دهد و همین امر باعث مشکل در صحبت کردن واضح می شود. کاردرمانگر ها و گفتاردرمانگر ها با آموزش ادراکی-حرکتی می توانند به ارتقا حرکات ، زبان ، بینایی ، شنیدن و مهارتهای شنیداری کمک می کند.