نگاهی به ساختار چشم
نویسنده: فاطمه جعفری (کاردرمانگر اتاق بینایی)
در این مطلب قصد داریم با زبانی ساده شما را با ساختار کلی چشم آشنا کنیم :
چشم علی رغم اندازه‌ی کوچکی که دارد یک ارگان پیچیده به شمار می آید. شکل گیری چشم در دوران جنینی از هفته سوم شروع و تا هفته دهم ادامه پیدا می کند. کره چشم شامل سه لایه بوده که بترتیب از بیرون به داخل شامل : صلبیه، مشیمیه و شبکیه می باشد.
صلبیه :
لایه‌ی بیرونی و محکم چشم یا همان سفیدی چشم که تمام کره چشم را در برگرفته و به آن شکل می دهد. قسمت جلویی این لایه، شفاف بوده و قرنیه نام دارد. تمام نوری که وارد چشم می‌شود باید ابتدا از قرنیه عبور کند. در انتهای صلبیه سوراخی است که عصب بینایی از آن رد شده و وارد کره چشم می شود.
مشیمیه :
دومین لایه چشم مشیمیه نام دارد که در واقع ماهیچه هایی هستند که به صلبیه چسبیده و مسئول حرکات چشم می باشند. مشمیه دارای رگ‌های خونی است که وظیفه‌ی خون رسانی و تغذیه ساختار چشم را بر عهده دارند. قسمت جلویی مشیمیه از دو بخش تشکیل شده است:
1- جسم مژگانی که یک ناحیه‌ی ماهیچه‌ای است و به عدسی متصل بوده و می‌تواند عدسی را منقبض کند و در واقع با تغییر اندازه‌ی عدسی به متمرکز شدن چشم کمک کند.
2- عنبیه قسمت رنگی چشم که مسطح بوده و بین آن و قرنیه با مایع شفاف زلالیه که وظیفه تغذیه صلبیه و شبکیه را برعهده دارد پر شده است.
عنبیه خود از دو ماهیچه تشکیل شده است:
● ماهیچه‌ی گشادکننده‌ی مردمک که با بزرگ تر کردن مردمک باعث می شود نور بیشتری وارد چشم بشود.
● ماهیچه‌ی اسفنکتری (تنگ کننده) که مردمک را کوچک تر می‌کند و در نتیجه نور کم تری وارد چشم می‌شود.
شش ماهیچه متصل به صلبیه شامل :
۱. عضله Medial Rectus یا راست داخلی که چشم را به بینی و به سمت داخل نزدیک می کند.
۲. عضله Lateral Rectus یا راست جانبی که چشم را به سمت طرفین برده و از بینی دور می کند.
۳. عضله Inferior Rectus يا راست پایینی که چشم را به سمت پایین می کشد.
۴. عضله Superior Rectus یا راست بالایی که چشم را به سمت بالا می برد.
۵ و ۶. عضلات Inferior Oblique و Superior Oblique یا مایل تحتانی و مایل فوقانی که چشم را می چرخانند.
شبکیه :
داخلی‌ترین لایه‌ی چشم شبکیه است که نور را تشخیص می‌دهد. شبکیه دو نوع سلول دارد، سلول‌های استوانه‌ای شکل که مسئول بینایی در نور کم و دید سیاه و سفید هستند و سلول‌های مخروطی شکل که مسئول دیدن رنگ‌ها و جزئیات اجسام در نور خوب و کافی هستند. در قسمت عقبی چشم و در مرکز شبکیه لکه‌ی زرد یا ماکولا قرار دارد که محل تشکیل تصویر اشیا بر روی شبکیه است. این ناحیه تنها دارای سلول‌های مخروطی شکل است و مسئول دیدن جزئیات ریز اجسام به صورت واضح می باشد. نقطه کور نیز که نقطه ورود عصب بینایی به چشم می باشد در شبکیه قرار دارد.
سلول گيرنده های نوری (مخروطی و استوانه ای) از نظر عملكرد به چهار قسمت تقسيم مي شوند :
۱. بخش بيروني و دور از شبكيه
۲. بخش داخلي و نزديك به شبكيه
۳. هسته
۴. فضاي پايانه سيناپسی
در ادامه به منظور ارتقا سطح آگاهی شما همراهان عزیز ، مطالبی در خصوص فرآیندهای ادراک بینایی قرار خواهیم داد.